Khởi tố bị can là một bước quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự, khi cơ quan điều tra xác định có đủ căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một cá nhân. Quyết định này đánh dấu sự chuyển tiếp từ giai đoạn điều tra sơ bộ sang các giai đoạn tố tụng chuyên sâu. Việc khởi tố bị can phải tuân thủ đúng các quy định pháp luật, bảo đảm công bằng và quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Hãy cùng Công ty Luật Phong Gia tìm hiểu về khởi tố bị can qua bài viết ngay sau đây.
1. Khởi tố hình sự là gì?
Hiện nay pháp luật không quy định cụ thể về khái niệm “khởi tố hình sự” là gì, tuy nhiên dựa trên các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, có thể hiểu khởi tố hình sự là một bước quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự. Đây là giai đoạn đầu tiên của hoạt động tố tụng, trong đó các cơ quan có thẩm quyền như cơ quan điều tra, Viện kiểm sát sẽ tiến hành xem xét và xác minh xem có hay không có dấu hiệu của hành vi phạm tội. Khi có căn cứ cho thấy hành vi phạm tội đã xảy ra hoặc có dấu hiệu tội phạm, cơ quan có thẩm quyền sẽ ra Quyết định khởi tố vụ án hình sự, chính thức mở đầu quá trình điều tra, truy tố và xét xử.
Mục đích của việc khởi tố hình sự là bảo vệ lợi ích xã hội, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, đồng thời tạo cơ sở để các cơ quan chức năng tiếp tục thu thập chứng cứ, xác định rõ trách nhiệm của cá nhân hoặc tổ chức vi phạm pháp luật.
2. Khởi tố bị can là gì?
Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 60 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 thì bị can được hiểu là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự.
Theo đó, khởi tố bị can là một giai đoạn quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự, có vai trò quyết định trong việc xác định rõ cá nhân hoặc pháp nhân nào sẽ trở thành đối tượng bị điều tra về hành vi phạm tội. Việc ra quyết định khởi tố bị can đánh dấu bước chuyển từ giai đoạn xác minh dấu hiệu tội phạm sang giai đoạn điều tra sâu hơn với mục tiêu làm rõ hành vi vi phạm pháp luật của đối tượng bị điều tra. Đây là cơ sở để các cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện các hoạt động điều tra, thu thập chứng cứ, làm rõ sự thật vụ án, đồng thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Như vậy, khởi tố bị can chỉ xảy ra đồng thời hoặc sau khi có quyết định khởi tố vụ án hình sự, tức là khi vụ án được mở ra, cơ quan điều tra sẽ tiến hành điều tra, thu thập chứng cứ, nếu có đủ căn cứ chứng minh một cá nhân hoặc pháp nhân có hành vi phạm tội, cơ quan điều tra sẽ quyết định khởi tố bị can đối với chủ thể đó.
3. Quyền và nghĩa vụ của bị can
Quyền và nghĩa vụ của bị can là những yếu tố cơ bản trong quy trình tố tụng hình sự, được quy định cụ thể trong Điều 60 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Theo đó, bị can không chỉ có quyền được bảo vệ quyền lợi, mà còn có nghĩa vụ hợp tác với cơ quan chức năng để làm rõ vụ án, đồng thời thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
3.1. Quyền của bị can
Bị can có các quyền như sau:
- Được thông báo lý do khởi tố và các quyền, nghĩa vụ của mình;
- Nhận các quyết định liên quan đến quá trình tố tụng như khởi tố, thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố, áp dụng biện pháp ngăn chặn, kết luận điều tra, đình chỉ điều tra, truy tố, và các quyết định tố tụng khác;
- Được trình bày lời khai, ý kiến và không bị ép cung hoặc buộc nhận tội.
- Được cung cấp chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu kiểm tra, đánh giá chứng cứ;
- Được đề nghị giám định, định giá tài sản, thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, giám định viên, định giá viên, phiên dịch viên;
- Được tự bào chữa hoặc nhờ người bào chữa;
- Được đọc, sao chép tài liệu liên quan đến việc buộc tội hoặc gỡ tội từ khi kết thúc điều tra;
- Được khiếu nại các quyết định và hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền.
3.2. Nghĩa vụ của bị can
Nghĩa vụ của bị can bao gồm:
- Phải có mặt khi được triệu tập; nếu vắng mặt không có lý do chính đáng, có thể bị áp giải hoặc truy nã nếu bỏ trốn;
- Chấp hành các quyết định, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
4. Lợi ích của việc có Luật sư khi bị khởi tố hình sự?
Giai đoạn giải quyết tin báo, tố giác tội phạm diễn ra trước khi khởi tố vụ án hoặc khởi tố bị can, và theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, luật sư có thể tham gia từ khi có quyết định tạm giữ với vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tố giác hoặc bị kiến nghị khởi tố (Điều 83 Bộ luật Tố tụng Hình sự). Việc tham gia sớm của luật sư giúp bảo vệ quyền lợi của người bị tố giác, hỗ trợ họ ổn định tâm lý và bảo vệ quyền lợi ngay từ giai đoạn đầu của quá trình tố tụng, qua đó đảm bảo nguyên tắc dân chủ trong tố tụng hình sự.
Ngoài ra, theo Điều 73 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, luật sư có thể tham gia tố tụng ngay sau khi bị can bị khởi tố. Họ có quyền có mặt khi lấy lời khai, hỏi cung bị can và gặp gỡ bị can, bị cáo. Sự tham gia của luật sư không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị can mà còn ngăn ngừa các vi phạm tố tụng như bức cung, mớm cung hoặc phản cung khi ra tòa. Luật sư cũng có quyền thu thập và đề nghị thu thập chứng cứ, yêu cầu giám định hoặc định giá lại tài sản, qua đó đảm bảo tính công bằng trong quá trình tố tụng. Tuy nhiên, việc tiếp xúc với bị can đôi khi gặp khó khăn do yêu cầu sự đồng ý từ cơ quan có thẩm quyền, cũng như thủ tục và thời gian hạn chế.
Mặc dù luật sư có quyền nghiên cứu hồ sơ vụ án và sao chụp tài liệu liên quan, nhưng thực tế nhiều cơ quan tố tụng chưa tạo điều kiện thuận lợi, ảnh hưởng đến quá trình bào chữa. Tuy vậy, sự tham gia của luật sư trong giai đoạn điều tra giúp nâng cao chất lượng điều tra, bảo vệ quyền lợi của công dân và đảm bảo tính công bằng trong tố tụng hình sự.
Như vậy, có thấy việc có luật sư bảo vệ khi bị khởi tố hình sự mang lại rất nhiều lợi ích. Trước hết, sự xuất hiện của luật sư sẽ giúp bị can ổn định về mặt tinh thần, góp phần quan trọng vào việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho bị can. Đồng thời, luật sư sẽ tư vấn và hỗ trợ trong quá trình điều tra, giúp bị can hiểu rõ các quyền và nghĩa vụ của mình, hỗ trợ trong việc thu thập chứng cứ, đưa ra yêu cầu và ý kiến bảo vệ quyền lợi của mình v.v…
Để được tư vấn, hỗ trợ bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong các vụ án hình sự, Khách hàng có thể liên hệ với chúng tôi theo thông tin bên dưới bài viết.
Đội ngũ Luật sư giỏi của chúng tôi sẽ đồng hành cùng bạn, giúp bạn vượt qua các thách thức pháp lý để đạt được kết quả tốt nhất. Hãy đăng ký tư vấn pháp luật miễn phí tại website: Luật sư Khánh hoặc liên hệ với chúng tôi theo thông tin sau:
CÔNG TY LUẬT PHONG GIA
Địa chỉ trụ sở: Số 29 đường số 55, phường Thảo Điền, Tp. Thủ Đức, Tp. Hồ Chí Minh.
Facebook: https://www.facebook.com/LuatsuoTpHCM
Email: duykhanh.phonggiagroup@gmail.com
Lưu ý: Nội dung tư vấn trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, tùy từng thời điểm mà quy định của pháp luật có sự thay đổi dẫn đến tư vấn trên không còn phù hợp. Chính vì vậy, Quý Khách hàng có góp ý hoặc cần tư vấn vui lòng liên hệ trực tiếp với chúng tôi. Chân thành cảm ơn!
